Türkiye Moldova’nın en önemli ticaret ortaklarından birisidir. Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından, başlangıçta bavul ticareti ile girilen Moldova piyasasında, Moldova kaynaklı ucuz ürün talebinin görece kalitesiz mallarla karşılanmış olması nedeniyle, Türk malı imajı olumsuz olarak yerleşmiştir. Ancak ilerleyen dönemde, bilhassa yakın geçmişte, Moldova firmalarının gerek Türkiye’deki fuarları ziyaret etmeleri, gerek Türk firmalarının Moldova’da düzenlenen fuarlara katılarak ürünlerini ilk elden tanıtması ve pazarlaması, gerekse Moldova’da faaliyet gösteren büyük firmalarımızın olumlu katkısı ile Moldova piyasasında Türk malı imajı olumlu yönde değişmeye başlamıştır. Ancak ülke piyasasında imaj açısından, Avrupa mallarının üstünlüğü yönünde genel bir kanı halen varlığını sürdürmektedir.
Moldova nin genel dis ticareti.
Küresel krizin olumsuz etkilerinin başta dış ticaret olmak üzere 2009 yılında Moldova ekonomisini önemli oranda etkilemesinin ardından, 2010 yılı ile birlikte Moldova’nın ihracat ve ithalatında artışlar olduğu görülmektedir. Bu kapsamda 2010 yılı Ocak-Eylül dönemi ihracatı yüzde 12,9 oranında artarak 1 milyar 11 milyon dolara yükselmiş, ithalat ise yüzde 15,5 oranında artarak 2 milyar 637 milyon dolara ulaşmıştır. 2009 yılı ilk dokuz aylık döneminde 1 milyar 207 milyon dolar olan dış ticaret açığı 2010 yılında 1 milyar 429 milyon dolara çıkarken, ithalatın ihracattan daha hızlı artması sonucunda söz konusu dönemde ihracatın ithalatı karşılama oranı bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla 0,9 puan inerek yüzde 38,4’e düşmüştür.
Moldova nin dis ticareti.
2010 yılı Ocak-Eylül döneminde gerçekleşen yüzde 12,9 oranındaki ihracat artışı, BDT ülkelerine özellikle Rusya Federasyonu ile Ukrayna’ya, Avrupa Birliği’nden İngiltere, Yunanistan ile Polonya ve Türkiye ile ABD’ye gerçekleştirilen ihracat artışlarından kaynaklanmıştır.
Küresel ekonomik krizin etkilerinin 2009 yılında tüm dünyada derinleşmesi ve özellikle Moldova’nın ticari ilişkilerinin yoğun olduğu komşu ve çevre ülkelerinde yaşanan yüksek oranlı devalüasyonlar ve dış talep düşüşleri Moldova’nın 2009 yılı ihracatını olumsuz etkilerken, 2009 yılı sonuna doğru Moldova leyinde, ABD Doları ve Avro’ya karşı yaşanan yüksek oranlı değer kayıpları ise, 2010 yılı Ocak-Eylül döneminde ülke ürünlerinin rekabet gücünü 2009 yılına göre bir miktar arttırmıştır. Diğer taraftan, Moldova ürünlerinin ithalatçısı olan ülkelerin ekonomilerinin toparlanıyor olması da anılan ihracat artışına katkıda bulunmuştur. Diğer taraftan, Moldova konut sektöründe krizin hala derin bir şekilde sürüyor olması ve yurt dışı işçi gelirlerindeki gerileme ile belirsiz ekonomik koşulların yarattığı iç talep daralması ise, ithalatın yeterli düzeyde artması önünde engel teşkil etmiştir.
Moldova nin Turkiye ile dis ticareti.
Türkiye Moldova’nın en önemli ticaret ortaklarından birisidir. Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından, başlangıçta bavul ticareti ile girilen Moldova piyasasında, Moldova kaynaklı ucuz ürün talebinin görece kalitesiz mallarla karşılanmış olması nedeniyle, Türk malı imajı olumsuz olarak yerleşmiştir. Ancak ilerleyen dönemde, bilhassa yakın geçmişte, Moldova firmalarının gerek Türkiye’deki fuarları ziyaret etmeleri, gerek Türk firmalarının Moldova’da düzenlenen fuarlara katılarak ürünlerini ilk elden tanıtması ve pazarlaması, gerekse Moldova’da faaliyet gösteren büyük firmalarımızın olumlu katkısı ile Moldova piyasasında Türk malı imajı olumlu yönde değişmeye başlamıştır. Ancak ülke piyasasında imaj açısından, Avrupa mallarının üstünlüğü yönünde genel bir kanı halen varlığını sürdürmektedir.
Türkiye ile Moldova arasında 2005 yılında 117,7 milyon dolar olan dış ticaret hacmi, 2008 yılında 265,3 milyon dolara ulaşmıştır. 2009 yılında küresel krizin olumsuz etkileri Moldova’nın ithalat talebinin önemli ölçüde gerilemesine sebep olmuş, benzer şekilde Türkiye ile arasındaki ticaretin hacminde de 2008 yılına kıyasla yaklaşık yüzde 30’luk bir daralma yaşanmıştır.
Moldova’nın Türkiye’den ithalatı son yıllarda hızlı ve istikrarlı bir şekilde artmaktadır. 2005 yılında 93 milyon dolar olan ithalatı, 2008 yılı sonunda 3 yıl içerisinde yüzde 150 oranında artış göstermiştir. Diğer taraftan, 2009 yılı genelinde küresel ekonomik kriz ortamında, Moldova’nın Türkiye’den ithalatı yüzde 25,7 oranında daralmıştır. Kaynak: Moldova Cumhuriyeti Merkez Bankası ve İstatistik Kurumu Verileri
Diğer taraftan, Moldova kaynaklarından alınan verilere göre, 2010 yılı Ocak-Eylül döneminde Moldova’nın Türkiye’ye yönelik ihracatı 2009 yılının aynı dönemine kıyasla yüzde 155,7 oranında artarak 21,5 milyon dolardan 55,0 milyon dolara yükselmiş, Türkiye’den gerçekleştirdiği ithalat ise 2009 yılı aynı dönemine göre yüzde 14,2 oranında artış ile 120,9 milyon dolardan 138 milyon dolara büyümüştür.
Moldova’nın Türkiye ile ticaretinde ihracatının ithalata göre daha hızlı arması neticesinde 2009 yılı ilk dokuz aylık dönemi sonunda kaydedilen 99 milyon dolarlık ticaret açığı 2010 yılının aynı döneminde 83 milyon dolara düşmüştür. Diğer taraftan, 2009 yılı ilk dokuz aylık dönemi sonunda iki ülke arasında 142,4 milyon dolar olarak gerçekleşen ticaret hacmi, 2010 yılı aynı döneminde 193 milyon dolara yükselmiştir.
2010 yılı Ocak-Eylül döneminde Moldova ihracatında altıncı sırada yer alan Türkiye’nin Moldova ihracatındaki payı 2009 yılı aynı dönemine kıyasla 3,0 puan artarak yüzde 5,4’e çıkmıştır. Söz konusu dönemde Moldova’nın Türkiye’ye yönelik ihracatı içerinde öne çıkan ürünler arasında; 12,6 milyon dolar ile “Ayçiçeği Tohumu”, 8,3 milyon dolar ile “Soya Fasulyesi”, 7,2 milyon dolar ile “Örülmüş Tişörtler, Fanila ve Diğer İç Giyim Eşyası”, 5,6 milyon dolar ile “Örülmüş Kazak, Süveter, Hırka, Yelek vb. Eşya”, 4,2 milyon dolar ile “Cam Damacana, Şişe, Kavanoz, Çanak, İlaç Tüpleri, Kaplar”, 3,8 milyon dolar ile “Demir/Çelik Döküntü ve Hurdaları” ve 3,6 milyon dolar ile “Buğday ve Mahlût” yer almaktadır.
Türkiye menşeli ürünler 2010 yılı ilk dokuz aylık döneminde Moldova’nın toplam ithalatı içerisinde yüzde 5,2’lik payı ile yedinci sırada yer almıştır. 2010 yılı ilk dokuz ayında Moldova’nın Türkiye’den gerçekleştirdiği ithalat içerisinde giyim eşyası aksesuarları ve örme/örülmemiş mensucat, temizlik ve hijyen malzemeleri, yaş meyve ve sebzeler, ile inşaat malzemelerinin ağırlığı devam etmektedir. Geçmiş yıllarla kıyaslandığında Moldova’nın Türkiye’den ithalatında inşaat malzemelerinde meydana gelen gerilemenin halen devam ettiği gözlenmektedir. Söz konusu düşüşün kriz yılı olan 2009 yılı ile kıyaslandığında bile devam ediyor olması, Moldova inşaat ve özellikle konut sektöründe ve ayrıca yatırımlarda süregelen durgunluğa da işaret etmektedir.
2010 yılı Ocak-Eylül döneminde Moldova’nın Türkiye’den gerçekleştirdiği ithalat içerisinde öne çıkan ürün grupları arasında, “Plastikten Profiller” (yüzde 23,3), “Buzdolapları, Dondurucular” (yüzde 18,3), “Turunçgiller” (yüzde 15,8), “Diğer Örme Mensucat (6006)” (yüzde 13,3), “Alüminyum Profiller” (yüzde 7,1) ve “Sabunlar” (yüzde 1,5) ithalatında düşüşler kaydedilmiştir.
Diğer taraftan, 2010 yılı ilk dokuz ayında Türkiye’den ithalatında artış kaydedilen ürün grupları arasında ise, “Diğer Örme Mensucat (6004)”, “Sabun Hariç Yıkama, Temizlik Amaçlı Müstahzarlar”, “Tuvalet Kâğıtları, Mendil vb”, “İlaçlar”, “Sentetik ve Taklit Kauçuk” “Diğer Sebzeler” ve “Pamuklu Mensucat” ithalatı yer almaktadır.
Moldova daki turk yatirimlari.
Moldova’ya yönelik Türk yatırımcılarının ilgisi 1990’ların başlarına dayanmaktadır. 1994 yılından 2009 yılı sonuna kadar Moldova Ticari Tescil Odası’na kayıt yaptırmış olan kısmen veya tamamen Türk sermayeli şirket sayısı 31.12.2009 tarihi itibariyle, 54’ü Gökoğuz Yeri’nde kurulmuş olmak üzere, 823’e ulaşmıştır. Ancak bunların önemli bir bölümü bugün itibariyle faal değildir. Ülkede bugün faal Türk firma sayısının 80–100 civarında olduğu tahmin edilmektedir. Çeşitli büyüklükteki Türk firmalarının Moldova’ya yaptığı toplam yatırım miktarının Moldova kayıtlı yabancı sermaye verileri ile uyuşmamakla birlikte, en az 250–300 milyon doları bulduğu düşünülmektedir.
Söz konusu toplam sermaye miktarına, kayıt altına alınmamış şirket sermayeleri ile, aslen Türk sermayesi olmakla birlikte Hollanda menşeli olarak kayıt altına alınmış şirketlerin sermaye tutarları da hesaba katıldığında ulaşılabilmektedir. Moldova’da faaliyet gösteren söz konusu Türk şirketleri; gıda, içecek, tarım üretimi, telekomünikasyon, tekstil, hazır giyim, turizm, müteahhitlik hizmetleri, inşaat malzemeleri üretimi, ilaç pazarlama, restoran işletmeciliği ve taşımacılık gibi birçok alanda faaliyet göstermektedir.
Moldova’daki Türk yatırımlarının miktarında özellikle son yıllarda önemli artışlar yaşanırken, söz konusu artışlarda Moldcell, Efes Vitanta ve Leogrand şirketleri bünyesinde yapılan yatırımlar önemli yer tutmaktadır.
Turkcell’in dolaylı olarak ortağı olduğu, Moldova’da GSM alanında faaliyetlerine 2000 yılında başlamış olan Moldcell, Moldova’da bugün itibariyle 340 kişiye istihdam yaratmaktadır.
Hollanda tescilli Efes Breweries International B. V. 2003 yılında Moldova’nın en büyük içecek üreticisi olan Vitanta Intravest’in hisselerinin yüzde 96.5’ini satın alarak Moldova piyasasına girmiştir. Şirket bira üretiminin yanısıra, Moldova piyasasında çeşitli marka biraların distribütörlüğünü yapmakta, ayrıca soğuk içecek piyasasında da önemli bir paya sahip bulunmaktadır. Efes bugün itibariyle kendi bünyesinde Moldova’da 400 kişiye istihdam sağlamaktadır.
Başkent Kişinev’in merkezinde bulunan ve 143 odasıyla hizmet veren Leogrand Hotel and Convention Center ile turizm alanında Moldova’ya yatırım yapan Summa İnşaat Şirketi ve Leogrand Limited Şirketi, Moldova’da konut alanındaki projeleri, Türkiye’den Fiba Holding’in ortaklığıyla inşa ettiği Moldova’nın bugün itibariyle ilk ve tek çağdaş alışveriş merkezi Mall-dova ve Türkiye’den ve Türkiye dışından ortaklarıyla 2009 yılı içerisinde Kişinev’de başladığı hastane projesi ile Moldova’ya önemli boyutta yatırımlar yapmaya ve istihdam yaratmaya devam etmektedir.
2001 yılında kurulan tesisleri ile, Moldova’da tekstil ve konfeksiyon üretimi yapmaya başlayan Asena Tekstil, Gökoğuz Yeri Özerk Bölgesi’nde Çadır-Lunga merkezli faaliyet göstermekte, Türkiye’den gerçekleştirdiği hammadde ithalatı ile örgü giysi, konfeksiyon üretimi gerçekleştirmektedir. Şirket Ekim 2005 içerisinde Gökoğuz bölgesinde yer alan Kongaz’da yeni bir fabrika açmış ve 2 milyon doları bulan bu yeni yatırımı vasıtasıyla 800 kişiye daha iş imkanı yaratmıştır. Bugün şirketin, Gökoğuz Yeri’ndeki 4 ayrı üretim birimi ile, Gökoğuz bölgesinde yarattığı toplam istihdam hacmi 2000’e ulaşmaktadır.
1997 yılında Moldova’nın Floreşti kentinde kurulan Nefis Bisküvi Fabrikası, Şubat 1998’den beri üretimine devam etmektedir. Başlangıçta iki çeşit bisküvi ile üretimine başlayan Nefis, şu anda 100’ün üzerinde çeşit içeren bir ürün yelpazesinde üretim yapmakta ve Moldova bisküvit, şeker, gofret, kahvaltılık ürünler piyasasının yüzde 80’ine sahip bulunmaktadır. Avrupa Ülkeleri de dahil olmak üzere çeşitli ülkelere ihracat yapan ve bazı ülkelerde depolama ve dağıtım şirketleri bulunan Nefis, Moldova’da 500–600 civarında kişiye istihdam yaratmaktadır.
1998 yılında kurulmuş olan Infinity Limited Şirketi bayan-erkek ve çocuk giyimine yönelik hazır giyim ürünleri üretmekte ve ürünlerini Moldova’dan ihraç etmektedir. Infinity şirketi Moldova’da yaklaşık 2000 kişiye istihdam yaratmaktadır.
Merkezi Çorum’da bulunan Ece Banyo’nun yabancı ortaklarıyla beraber başkent Kişinev yakınlarında kurduğu Sanitex Sanitary Ceramic tesisleri de Moldova’daki önemli Türk yatırımları arasında yer almaktadır.
Moldova’da faaliyet gösteren bir diğer Türk firması da Betonlux Limited Şirketi’dir. Hazır beton üretimi alanında faaliyet gösteren şirket başlangıçta tamamen Türk sermayesi ile kurulmuşken, sonrasında Romanyalı bir firma ile ortaklık kurmuştur.
Bu yatırımların dışında Moldova’da 1993 yılından bu güne eğitim alanında faaliyet gösteren özel Orizont Türk liselerine ait başkent Kişinev’de bir ilkokul, bir lise ve bir karmo lise’nin yanı sıra Gökoğuz bölgesindede bir lise ve bir dil merkezi aynı zamanda ülkenin kuzey tarafınının en büyük şehri olan Belts’tede bir dil merkezi bulunmakta. Eğitim kurumlarında 50’e yakın Türk öğretmen çalışmakta ve 1200 öğrenci eğitim almakta. Eğitim kurumlarında 300 ‘ e yakında Moldova’lı vatandaş istihdam edilmektedir.
Bunun yanı sıra özerk Gökoğuz bölgesinde Türk Milli Eğitim Bakanlığına bağlı Süleyman Demirel Türk lisesi eğitim alanında 200 ‘e yakın öğrenciye eğitim vermekte.
Ticarete iliskin duzenlemeler ve standartlar.
Moldova Cumhuriyeti’nde ithalatta ortalama gümrük vergisi oranı yüzde 6 civarındadır. Harmonize sistem kodları ile tanımlanmış ürünlerin yüzde 50’den fazlasında gümrük vergisi oranı sıfır olarak uygulanırken, sanayi ürünlerinde ortalama gümrük vergisi oranı yüzde 3,5, tarım ürünlerinde ise ortalama yüzde 11,5 olarak uygulanmaktadır. Diğer taraftan Moldova Cumhuriyeti ile arasında serbest ticaret anlaşması olan ülkelerden gelen ürünlere menşe belgesi ile beraber olmak kaydıyla gümrük vergisi uygulanmamaktadır (Moldova’nın Tacikistan hariç tüm BDT ülkeleriyle serbest ticaret anlaşması vardır ve ayrıca CEFTA’nın üyesidir).
Moldova Cumhuriyeti’nde standart olarak uygulanan KDV oranı yüzde 20 iken, Moldova menşeli ilaçlar, unlu mamuller ve süt ve süt ürünlerine yüzde 8 oranında, doğal gaza yüzde 6 oranında KDV uygulanmaktadır. Diğer taraftan bebek mamaları-gıdaları, çocuklar için ürünler, sağlık hizmetleri, posta hizmetleri, finansal hizmetler, otomobil ithalatı, kitaplar ve dergilerin de arasında bulunduğu bazı ürünler ve hizmetler KDV’den muaf tutulurken, uluslararası taşımacılık, elektrik, su, diplomatik misyonlara ait ürünler, teknik yardım projelerinde kullanılan ürünlerin de dahil olduğu bazı ürünlerde ise KDV oranı sıfır olarak uygulanmaktadır.
Moldova’da ayrıca, alkollü içkiler, sigara, otomobiller, mineral yakıtlar, parfümlerin de dahil olduğu bazı ürünlerin ithalatında özel tüketim vergileri uygulanmaktadır.
KDV ile ilgili uygulanmakta olan oranlara ve özel tüketim vergileri uygulanan ürünlerin listesine ve oranlarına ilişkin ayrıntılı bilgiler www.customs.gov.md ağ adresinden temin edilebilmektedir.
Isbirligi yapabilicek alanlar.
Moldova ekonomisinde tarım üretimi ile tarıma dayalı sanayi üretiminin ağırlığı dikkate alındığında, Türk firmaları ile tarım alanında birçok işbirliği imkanı ortaya çıkmaktadır. Moldovalı firmalar açısından tarım üretiminde kullanılan teknolojinin geri kalmış olması, tarım ürünleri üretiminin yıl geneline yayılamaması, depolama/muhafaza imkanlarının sınırlı olması, ambalaj/paketleme konusunda yaşanan sorunlar ve üretim ve pazarlama alanlarında standartlar ve teknik düzenlemelere uyum konusunda yaşanan sorunlar en büyük problemler olarak ortaya çıkmaktadır. Söz konusu sorunların çözülebilmesi amacıyla, Türk firmalarının tecrübelerinin, bilimsel ve teknolojik altyapılarının Moldovalı firmalara aktarılması çerçevesinde iki ülke firmaları arasında birçok işbirliği imkanı bulunmaktadır.
Enerji kaynakları açısından tamamen dışa bağımlı olan Moldova’nın enerjide dışa bağımlılığının azaltılabilmesi ve yararlanılan enerji türleri ile bunların temin edildiği kaynak ülkelerin çeşitlendirilmesi yoluyla bu alandaki risklerin en aza indirilmesi ülke için önemli sorunlardan bir tanesidir. Bu kapsamda gerek ülkede yeni enerji yatırımlarına gerekse enerji kaynaklarına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu meyanda enerji alanındaki yatırım imkanları Türk ve Moldovalı firmalar arasında bir diğer işbirliği alanını oluşturmaktadır.
Moldova’nın Sovyet döneminden kalan ve Sovyet dönemi sonrasında çok az yatırım yapılmış olan karayolları ile demiryollarının hem tamir edilmeye hem de yeni yatırımlara ihtiyacı bulunmaktadır. Yeni karayollarının inşası ile ilgili mevcut projelerin, önemli oranda donör ülkeler ile uluslararası kuruluşlardan sağlanan dış kaynaklarla finanse edilmesi planlanmaktadır. Türk firmalarının Moldova’nın karayollarının yenilenmesi amacıyla hazırlanan projelerde ve ayrıca şehirlerin yol ve diğer belediye hizmetleri çerçevesindeki altyapı ihtiyaçlarının giderilmesi amacıyla hazırlanan projelerde yer almaları mümkün görülmektedir. Bu kapsamda müteahhitlik ve teknik müşavirlik alanlarında faaliyet gösteren Türk firmalarının tüm eski Sovyet coğrafyasında gerçekleştirmiş olduğu projeler de dikkate alındığında, Moldova’nın özellikle yenilenmeye muhtaç altyapısının inşasında, karayollarının yenilenmesinde ve konut projelerinde Türk müteahhitlik ve teknik müşavirlik firmalarının iş imkanı bulabileceği düşünülmektedir.
Moldova da turk yatirimcilarin karsilastigi sorunlar.
İki ülke arasında siyasi, ekonomik ve ticari konularda bugün itibariyle varolan önemli bir sorun bulunmamaktadır. Diğer taraftan, Moldova tarafından ABD, Kanada, Japonya, İzlanda, Norveç, İsviçre ve AB Ülkeleri vatandaşlarına uygulanan tek taraflı vize muafiyetinin Türk vatandaşlarına da sağlanması hususu önem arz etmektedir. Söz konusu muafiyetin sağlanması, Moldova’ya yönelik Türk turist girişini artıracağı gibi, ekonomik ve ticari ilişkilerin hacminin artmasına ve Moldova’daki Türk yatırımlarının artırılmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Moldova’da faaliyet gösteren Türk yatırımcılar genel itibariyle, ülkenin hala Sovyet döneminden gelen bir geçiş ülkesi özellikleri taşıması nedeniyle ortaya çıkan zorluklardan yakınmakla birlikte, son yıllarda uygulamadaki mevzuatın ve kuralların, kurum ve kuruluşların ve aynı zamanda işleyişlerin Avrupa Birliğine uyumlaştırılması sürecinden memnuniyet duymaktadır. Genel değerlendirme açısından, ülke yatırım koşullarının ve yatırım ortamının hala çeşitli zorluklar içerdiği, ancak geçmiş dönemlere kıyasla olumlu yönde değişmekte olduğu ifade edilebilmektedir.
Bu bağlamda, özellikle Türk işadamlarımız açısından sıkça yaşanan sorunlar arasında; Moldova’ya girişleri esnasında havaalanında karşılaşılan zorluklar, firma kuruluşunu takip eden süreç içerisinde Türk personelleri için çalışma ve oturum izinleri alınmasında yaşanan problemler, faaliyetleri çerçevesinde firmalarımıza yönelik aşırı denetlemeler, kontroller ve bu esnada yaratılan suni sorunların çözümünde firmalarımızın aşırı zorlanması ile Moldova’ya mal taşıyan veya ülkeden transit geçiş yapan tırlarımızın gümrüklerde karşı karşıya kaldıkları sorunlar gibi hususlar yer almaktadır.
Ayrıca, Moldovalı yetkililer tarafından son zamanlarda yapılan düzenlemelerle Türkiye menşeli ürünler de dahil olmak üzere bazı ülke menşeli ürünlerin gümrük işlemlerinin sadece tek bir gümrük noktasında yapılmaya zorlanıyor olması, bu ülkeler menşeli ürünlere fiziki gümrük kontrollerinin yapılmasının zorunlu kılınması ve gümrük vergisine esas alınan yüksek emsal fiyat uygulamaları ihracatçılarımızın maliyetlerini artırmakta ve Türk ihracatçıları açısından çeşitli sorunlar yaratmaktadır. Bugün itibariyle söz konusu sorunların ortaya çıkmasına yol açan nedenlerin saptanması da dahil olmak üzere, çözülmesi amacıyla girişimlerde bulunulmaktadır.
Eski bir Sovyet ülkesi olması nedeniyle gerek mevzuattaki, gerekse uygulamadaki farklılıklardan dolayı yatırımcılarımız ve ihracatçılarımız açısından zaman zaman çeşitli zorluklar ve uyum sorunları yaratıyor olsa da, yönünü AB’ye çevirmiş ve mevzuatı ile uygulamalarını AB mevzuatı ve uygulamalarıyla uyumlaştıran, kurum, kuruluş ve işleyişlerini AB yapısına benzetmeye çalışan Moldova’da, Türkiye gibi AB yapısını referans almasından dolayı, anılan sorunların süreç içerisinde gittikçe azalacağı tahmin edilmektedir.
Moldova da yatirim yapacaklara tavsiyeler.
Moldova’da yatırım veya ticaret yapmak amacıyla Moldovalı veya Moldova’da yerleşik Türk işadamları ile yapılacak her türlü işbirliği kapsamında hukuki danışmanlık hizmeti almak suretiyle sözleşme yapılması şiddetle tavsiye olunur. Sözleşmelerin açık olması ve ihtilaf halinde nasıl bir çözüm yolu izleneceğine dair yöntemleri içermesi konusunda da dikkatli olunması gerekmektedir. Sözleşmelerin noter huzurunda imzalanması ihtilaf halinde referans alınacak belgelerin güvenilirliği açısından önem taşımaktadır. Ayrıca Moldova hukukunu bilen avukatlık büroları veya avukatlardan danışmanlık hizmeti alınması önerilmektedir.
Moldova mevzuatı hakkında bilgi edinilmesi tavsiye olunur. Hukuki danışmanlık hizmeti sunan avukat veya avukatlık bürolarından hizmet satın alınması da önem arz etmektedir.
Moldova Dünya Ticaret Örgütü üyesi bir ülkedir ve aynı zamanda Avrupa Birliği’nin mevzuatını uyumlaştırmaya ve kurum ve kuruluşlarını AB yapısı ile uyumlaştırmaya gayret etmektedir. Bu bağlamda birçok alanda DTÖ ve AB mevzuat ve kurallarıyla hareket etmeniz gerektiğini göz ardı etmeyiniz.
Moldova’nın resmi dili Moldovan Dili (Romence) olmakla beraber, Rusçada ülkede yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu bağlamda her türlü ekonomik ve ticari işbirliği çerçevesinde söz konusu dilleri bilen güvendiğiniz kişilerden destek veya hizmet alınız.
Sadece güven esasına dayanan iş ilişkilerinin sürekli yürümeyebileceğini unutmayınız. Bu nedenle her türlü işlemde kendinizi ve firmanızı garantiye almak için gerekenleri yapmaya özen gösteriniz. Özellikle ihraç bedellerinin tahsisinde, firmalarımızın sadece güven esasına dayanan iş ilişkilerinde sorunlarla karşılaştıklarını unutmayınız.
Resmi otoriteler veya karşı tarafca aşina olmadığınız bir vergi/ücret/ceza istendiği takdirde nedenini sorgulayınız.